Omutwe: Diguli ya PHD: Obukugu Obwa Waggulu mu Ssomero

Diguli ya PHD kye ki?

Diguli ya PHD, oba Doctor of Philosophy, ye diguli ey’okusoma esinga okuba ey’omugaso mu ssomero eddene. Ekigendererwa kyayo kwe kuyigiriza abayizi okukola okunoonyereza okw’omutindo ogwa waggulu n’okwongera okumanya mu kitundu kyabwe eky’enjawulo. Okufuna diguli ya PHD kyetaagisa okumala emyaka egiri wakati wa esatu n’etaano, okusinziira ku kitundu ky’osomera n’engeri gy’okola okunoonyereza kwo.

Lwaki diguli ya PHD ya mugaso?

Diguli ya PHD eweebwa abo aboolese obusobozi obw’enjawulo mu kukola okunoonyereza n’okwongera okumanya mu kitundu kyabwe. Esobola okukuwa emikisa mingi mu by’omulimu, ng’okufuna omulimu mu ttendekero ery’okusomesebwa oba okukola mu bitongole ebirala ebyenjawulo. Mu ngeri y’emu, diguli ya PHD esobola okukuyamba okufuna obusobozi obw’enjawulo mu kukola okunoonyereza n’okwongera okumanya, ekintu ekiyinza okukuyamba mu by’omulimu bwo.

Engeri y’okufuna diguli ya PHD

Okufuna diguli ya PHD kyetaagisa okunoonyereza okw’omutindo ogwa waggulu n’okuwandiika ekiwandiiko ekikulu ekiyitibwa ‘thesis’. Kino kyetaagisa okumala emyaka egy’okusoma n’okunoonyereza, nga osomesebwa abasomesa ab’obukugu obwa waggulu. Mu Uganda, waliwo ebitongole by’okusomesebwa ebingi ebiwa diguli ya PHD, ng’ekisinga obukulu kye Yunivasite ya Makerere.

Ebitundu by’okusoma ebikulu mu diguli ya PHD

Diguli ya PHD esobola okuba mu bitundu by’okusoma eby’enjawulo, ng’okugeza sayansi, by’obulimi, by’amagezi, eby’obulamu, n’ebirala bingi. Buli kitundu kirina ebyetaago byakyo eby’enjawulo, naye ebisinga obukulu mulimu:

1. Okusoma ebitabo n’ebiwandiiko ebikwata ku kitundu ky’osomera

2. Okukola okunoonyereza okw’omutindo ogwa waggulu

3. Okuwandiika ekiwandiiko ekikulu ekiyitibwa ‘thesis’

4. Okulaga ebivaamu by’okunoonyereza kwo mu lukiiko lw’abasomesa

Emikisa egiva mu kufuna diguli ya PHD

Okufuna diguli ya PHD kisobola okukuwa emikisa mingi mu by’omulimu n’okweyongera okumanya. Ebimu ku by’emigaso mulimu:

1. Okufuna omulimu mu ttendekero ery’okusomesebwa

2. Okufuna emikisa egy’enjawulo mu bitongole by’okunoonyereza

3. Okweyongera okumanya mu kitundu kyo eky’enjawulo

4. Okufuna ekitiibwa mu kitundu kyo eky’enjawulo

5. Okufuna empeera ennungi mu by’omulimu

Ensimbi ezeetaagisa okufuna diguli ya PHD

Okufuna diguli ya PHD kyetaagisa ensimbi nnyingi, naye waliwo emikisa egy’enjawulo egy’okufuna obuyambi. Mu Uganda, ebitongole by’okusomesebwa ebimu biwa obuyambi bw’ensimbi eri abayizi abalaga obusobozi obw’enjawulo. Mu ngeri y’emu, waliwo n’ebitongole ebiva ebweru wa Uganda ebiwa obuyambi bw’ensimbi eri abayizi abagala okufuna diguli ya PHD.

---

Ekitongole	Ensimbi ezeetaagisa kwa mwaka	Obuyambi obufunibwa
Yunivasite ya Makerere	Wakati wa UGX 5,000,000 ne 8,000,000	Scholarships, Grants
Yunivasite ya Kyambogo	Wakati wa UGX 4,000,000 ne 7,000,000	Scholarships, Work-study programs
Yunivasite ya Mbarara	Wakati wa UGX 4,500,000 ne 7,500,000	Scholarships, Research assistantships

---

Ensimbi, emiwendo, oba eby’okuteebereza ebikwata ku nsimbi ebyogeddwako mu kiwandiiko kino bisinziira ku kumanya okusembayo okufuniddwa naye biyinza okukyuka mu biseera eby’omu maaso. Kirungi okukola okunoonyereza okw’enjawulo nga tonnakola kusalawo kwonna okukwata ku by’ensimbi.

Diguli ya PHD ky’ekintu ekikulu nnyo mu by’obuyigirize era kisobola okukuwa emikisa mingi mu by’omulimu n’okweyongera okumanya. Newankubadde kyetaagisa okumala obudde n’okufuba okunungi, ebivaamu byayo bisobola okuba eby’omugaso nnyo mu bulamu bwo. Okufuna diguli ya PHD kisobola okukuwa obusobozi obw’enjawulo mu kukola okunoonyereza n’okwongera okumanya, ekintu ekiyinza okukuyamba okufuna emikisa egy’enjawulo mu by’omulimu n’okweyongera okumanya.